“Μεταξένιος Στρατηγός” στην Καστάνια της Μάνης

Κυριακή, 10 Ιουνίου 2018 17:12

“Μεταξένιος Στρατηγός” στην Καστάνια της Μάνης

ΘΥΡΑΝΟΙΞΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Ποιοτικός, μοναδικός, όμορφος, κερδίζει αμέσως το θαυμασμό των επισκεπτών, με ιστορία που ξεκινάει από το 1194, ο ναός του Άι Στράτηγου, στην Καστάνια της Μάνης. Τα θυρανοίξια αυτού του αριστουργήματος της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, όπως τον χαρακτήρισε η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, Ευαγγελία Κεχαγιά-Μηλίτση, έγιναν το μεσημέρι του Σαββάτου. Και μεταξύ των συναισθημάτων που επικράτησαν στον κόσμο ήταν και αυτά της μεγάλης εκτίμησης προς τη Μαρίνα και τον Θανάση Μαρτίνο, που χρηματοδότησαν και αυτό το σημαντικό έργο. Ο “μεταξένιος Στρατηγός” είναι πια ένα ιδιαίτερης αξίας μνημείο όχι μόνο της Μάνης αλλά του βυζαντινού πολιτισμού. Και όπως εγκρίθηκε το Σάββατο από τον κόσμο, ύστερα από υπόδειξη του Μητροπολίτη Μάνης, Χρυσόστομου, η ευθύνη για την απλή φροντίδα του Άι Στρατήγου ανατέθηκε στην κυρά Μεταξία, από την Καστάνια…

Ήταν πολλά αυτά που έκαναν μεγάλη εντύπωση στον κόσμο που παρακολούθησε το Σάββατο το πρωί την τελετή των θυρανοιξίων. Πρώτα εντυπωσίασε φυσικά η ομορφιά του αποκατεστημένου έργου μέσα στο Μανιάτικο ορεινό τοπίο. Ακολούθως οι πληροφορίες που έδωσε ο προϊστάμενος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, Μιχάλης Κάππας, για τα μοναδικά ευρήματα που αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον τρούλο και τις τοιχογραφίες. Εντυπωσίασε επίσης το ζεύγος Μαρίνας και Θανάση Μαρτίνου που με μόνο κίνητρο την αγάπη τους για τον πολιτισμό χρηματοδότησαν και αυτό το έργο. Τέλος, εντυπωσίασε η άριστη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας με την εταιρία που κατασκεύασε το έργο, με τους χορηγούς και με το Δήμο Δυτικής Μάνης. Και αυτό το έργο έγινε χωρίς υπερβάσεις τόσο στον προϋπολογισμό όσο και στο χρονοδιάγραμμα και πλέον τα τέσσερα μέρη προχωρούν στην αποκατάσταση ενός ακόμη βυζαντινού μνημείου, στη Λαγκάδα της Δυτικής Μάνης.

Γιάννης Μαραμπέας, Ευαγγελία Κεχαγιά-Μηλίτση, Θανάσης και Μαρίνα Μαρτίνου

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΕΧΑΓΙΑ-ΜΗΛΙΤΣΗ

Η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων, Ευαγγελία Κεχαγιά-Μηλίτση, στην τοποθέτησή της μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στους συντελεστές του έργου σημειώνοντας: “Η αρχιτεκτονική μελέτη για το μνημείο, που εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα Γιώργο Νίνο σε συνεργασία με το επιστημονικό προσωπικό της τότε αρμόδιας 26ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων υπήρξε άρτια και υποδειγματική, ομοίως και η αποκατάστασή του, που υλοποιήθηκε από την Μνημειοτεχνική ΕΠΕ, των αδελφών Θεόφιλου και Γιώργου Κουφόπουλου, με την υψηλή ποιότητα και το περίσσιο μεράκι που τους διακρίνει. (...) Κατά την αποκατάσταση του ναού του Ταξιάρχη ήρθαν στο φως νέα στοιχεία που αναχρονολόγησαν το μνημείο στον 12ο αι και συμπλήρωσαν τις γνώσεις μας τόσο για το ναό όσο και γενικότερα για την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στη ναοδομία της Μάνης. Τα στοιχεία αυτά ερμηνεύτηκαν μέσα από την άρτια επιστημονική προσέγγιση του συναδέλφου αρχαιολόγου Μιχάλη Κάππα, που για άλλη μία φορά υπήρξε η ψυχή των συντονισμένων ενεργειών της Εφορείας μας. Στο έργο συνέβαλαν πολλοί ακόμη επιστήμονες, όπως ο πολιτικός μηχανικός Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος, σε ζητήματα στατικής ενίσχυσης του κτιρίου, οι συντηρητές Μαρία Βασιλειάδη, Ουρανία Θεοδωροπούλου, Βασιλική Μπάκα, Ελένη Μπακοθανάση, Ελένη Κατσιγιάννη και Μαρία Κουτσοδημητροπούλου, που εργάστηκαν σε διάφορα στάδια του έργου, ενώ το κύριο έργο της συντήρησης των τοιχογραφιών έφερε σε πέρας η συντηρήτρια Παναγιώτα Σόμαλη”.

Σε ό,τι αφορά τους χορηγούς η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων ανέφερε: “Η πραγματοποίηση του έργου κατέστη εφικτή χάρη στη γενναιόδωρη, για μία ακόμη φορά, χορηγία δύο ανθρώπων που αγάπησαν και υιοθέτησαν τρόπον τινά τις εκκλησίες της Καστάνιας, του Θανάση και της Μαρίνας Μαρτίνου, τους οποίους πλέον θεωρούμε κοντινούς φίλους και συνοδοιπόρους των προσπαθειών μας, μιας και, εκτός από τον Ταξιάρχη, έχουν χρηματοδοτήσει τις αποκαταστάσεις του Αγίου Νικολάου Μαρούλαινας και του Αγίου Πέτρου. Μάλιστα η αναστήλωση του ναού του Αγίου Πέτρου απέσπασε το βραβείο Europa Nostra για την πολιτιστική κληρονομιά το 2016. (...) Η στήριξή τους στο έργο μας συνεχίζεται αδιάκοπα μιας και στην τρέχουσα περίοδο χρηματοδοτούν την υπό εξέλιξη αποκατάσταση ενός ακόμη σπουδαίου βυζαντινού μνημείου της μεσσηνιακής Μάνης, του ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στη Λαγκάδα”.

Η κ. Κεχαγιά-Μηλίτση δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει το Δήμο και το δήμαρχο Δυτικής Μάνης, Γιάννη Μαραμπέα, για τη βελτίωση των δρόμων προς το ναό, όπως επίσης σημείωσε τη συμβολή των κατοίκων της Καστάνιας για την επίλυση διαφόρων ζητημάτων και ιδιαίτερα του Φάνη Κουτουλέα, του Σταύρου Λυμπερέα, του Γιώργου Χριστοφιλέα και του Χρήστου Παναγέα.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΠΠΑΣ

Ο αρχαιολόγος Μιχάλης Κάππας, αναφερόμενος στη σημαντικότητα του ναού και τα ευρήματα κατά τις εργασίες αποκατάστασης σημείωσε: “Όταν πριν από δύο χρόνια ξεκινήσαμε τις εργασίες ήμασταν πεπεισμένοι για την απουσία τρούλου από το μνημείο και κυρίως για τη χρονολόγησή του γύρω στο 1250, δηλαδή περί τα μέσα του 13ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης εντοπίστηκαν τμήματα ενός πεσμένου τρούλου, που μας βοήθησαν να αποκαταστήσουμε σωστά την αρχική μορφή του ναού. Η πιο σημαντική όμως ανακάλυψη αφορά στον εντοπισμό και στον καθαρισμό της κτητορικής επιγραφής που συνόδευε τις τοιχογραφίες της στοάς. Η ανάγνωσή της υπήρξε κοπιώδης και χρονοβόρα, επιφυλάσσοντάς μας μια μεγάλη έκπληξη. Στην επιγραφή αναφέρεται ότι οι τοιχογραφίες φιλοτεχνήθηκαν το έτος 1194, δηλαδή 60 και πλέον χρόνια πριν από τις αρχικές μας εκτιμήσεις. Επιπλέον στην επιγραφή αναγράφονται τα ονόματα του Ισαακίου Β’ Αγγέλου, Μεγάλου Βασιλέως και αυτοκράτορος Ρωμαίων και της συζύγου του Μαρίας, της ευσεβεστάτης αυγούστης”.

Ευαγγελία Κεχαγιά-Μηλίτση και Θανάσης Μαρτίνος

Όπως συνέχισε ο κ. Κάππας, “η ανάγνωση της επιγραφής αποκαθιστά με τρόπο ασφαλή τα πρώτα βήματα στη μακραίωνη ιστορική διαδρομή της Καστάνιας, φωτίζοντας με τρόπο μοναδικό τις σχέσεις ενός ορεινού οικισμού του Ταϋγέτου με την ίδια την Κωνσταντινούπολη. Μέσα από την επιγραφή αυτή ο ναός του Άι Στράτηγου από μια μεμονωμένη ψηφίδα της μικροϊστορίας γίνεται μέρος της μακροϊστορίας, επανασυνδέεται δηλαδή με τα κεντρικά ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην περιοχή των Βαλκανίων λίγο πριν την αυγή της δέκατης τρίτης εκατονταετίας. Ανακτά ως εκ τούτου ο ναός του Άι Στράτηγου την ιστορική και τη λατρευτική του ταυτότητα γεφυρώνοντας με τρόπο μοναδικό το χτες με το σήμερα, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά ότι ο Πολιτισμός αποτελεί το σημαντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα του τόπου μας, τη βασική πυξίδα, για να μιλήσω με όρους ναυτικούς, μιας και ο χορηγός μας είναι άνθρωπος της θάλασσας, για να διαγράψει ο τόπος μας μια καλύτερη πορεία προς το μέλλον”.

Δεν παρέλειψε ο κ. Κάππας να εκφράσει ευχαριστίες εκ μέρους των εργαζομένων στην Εφορεία Αρχαιοτήτων και των κατοίκων της Καστάνιας προς τη Μαρίνα και τον Θανάση Μαρτίνο σημειώνοντας ότι “μας βοηθάτε να εκπληρώνουμε δύσκολους στόχους ή, για να το πω όπως το αισθάνομαι, σας ευχαριστούμε που όλα αυτά τα χρόνια μας βοηθάτε να κάνουμε πράξη τα όνειρά μας”.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΑΡΤΙΝΟΣ

Ο χρηματοδότης του έργου, Θανάσης Μαρτίνος, στον χαιρετισμό του χαρακτήρισε ως ευλογία το να βρίσκεται με τη σύζυγό του στη Δυτική Μάνη. Σε ό,τι αφορά το έργο, δήλωσε ικανοποιημένος που αυτό ολοκληρώθηκε χωρίς υπερβάσεις και χαρακτήρισε ως υποδειγματική την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας για τον τρόπο με τον οποίο συνεργάζεται με ιδιωτικούς φορείς και για την ταχύτητα με την οποία υλοποιεί τα έργα, συγχαίροντας ιδιαίτερα γι’ αυτό τη διευθύντρια Ευαγγελία Κεχαγιά-Μηλίτση και τον αρχαιολόγο Μιχάλη Κάππα. Σημείωσε επίσης ότι ο μεγάλος θησαυρός της Ελλάδας είναι ο πολιτισμό της, ενώ κλείνοντας ευχήθηκε σε όλους καλό καλοκαίρι και καλές δουλειές σε όσους δραστηριοποιούνται στον τουριστικό τομέα.

ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ

Ο Γιάννης Μαραμπέας στον χαιρετισμό του δήλωσε τυχερός που με την ιδιότητα του δήμαρχου Δυτικής Μάνης για δεύτερη φορά παραβρέθηκε σε τελετή αποκατάστασης ενός μνημείο από την πολιτιστική κιβωτό του Δήμου του. Τόνισε ότι το έργο αυτό αποτελεί απόδειξη ότι παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα και τη “γενικότερη καχυποψία” μπορεί το Δημόσιο να συνεργάζεται, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με ιδιώτες, “ιδίως όταν υπάρχει αγνό κίνητρο”.

Ο δήμαρχος Δυτικής Μάνης τόνισε προς τη Μαρίνα και τον Θανάση Μαρτίνο ότι η προσφορά τους θα μείνει αλησμόνητη στις γενιές των Μανιατών, ενώ μίλησε επαινετικά για την Εφορεία Αρχαιοτήτων και ιδιαίτερα για τη διευθύντρια Ευαγγελία Κεχαγιά Μηλίτση και τον αρχαιολόγο Μιχάλη Κάππα, για τον οποίο πρόσθεσε ότι “συνεργαζόμαστε άψογα παντού”.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Τέλος, ο Μητροπολίτης Μάνης, Χρυσόστομος, στον χαιρετισμό του αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στη βυζαντινή περίοδο, τονίζοντας ότι οι “αδαείς” την χαρακτηρίζουν ως “σκοταδιστική, οπισθοδρομική και μεσαίωνα”. Υπογράμμισε ωστόσο ότι “Βυζάντιο σημαίνει φως”, ενώ σημείωσε ακόμη ότι “αν σήμερα, μέσα στην πολιτισμικότητα και στην παγκοσμιοποίηση, έχει κάτι το γένος των ορθοδόξων Ελλήνων να αναδείξει, αυτό είναι ο πολιτισμός του Βυζαντίου, που έδωσε πολιτισμό ηρώων, αγίων πατέρων, γραμμάτων, παιδείας, τέχνης, αγιογραφίας, ναοδομίας, μουσικής. Αν κάτι έχουμε να δώσουμε σήμερα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, σε αυτή την ψυχή της Ευρώπης που αναζητεί το είναι της, αυτό δεν είναι βεβαίως μόνο το λάδι το τυρί, τα πορτοκάλια, τον ήλιο και τη θάλασσα. Και αυτά είναι αλλά είναι και το χριστιανικό πνεύμα, η ορθοδοξία, ο βυζαντινός πολιτισμός”.

Κεράσματα τοπικών εδεσμάτων

Μετά την τελετή των θυρανοιξίων οικογένειες και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καστάνιας πρόσφεραν τοπικά κεράσματα στο προαύλιο του ναού, ενώ στην πλατεία του χωριού πραγματοποιήθηκε γιορτή, επίσης με κεράσματα, σε συνεργασία και με το Δήμο Δυτικής Μάνης.

Μεταξύ άλλων παραβρέθηκαν στην τελετή ο δήμαρχος Καλαμάτας, Παναγιώτης Νίκας, ο πρώην δήμαρχος Δυτικής Μάνης και επικεφαλής σήμερα της μείζονος μειοψηφίας στο Δημοτικό Συμβούλιο Δημήτρης Γιαννημάρας, η πρόεδρος της Νομαρχιακής Διοικούσας Επιτροπής Μεσσηνίας της Ν.Δ. Νατάσσα Κυριακοπούλου, ο πρώην βουλευτής και υφυπουργός Γιάννης Λαμπρόπουλος και ο πολιτευτής της Ν.Δ. Μίλτος Χρυσομάλλης.

Στ.Μ.