Συνέντευξη στον Σταύρο Χ. Μαρτίνο

Ναυσικά Πέππα-Τριαντάρη, Νάγια Γραμματικοπούλου

- “Φτου και Βγαίνω”... Η παράστασή σας “Ωδή στην Ελευθερία”, που ανεβάσατε πριν ένα χρόνο στο ΔΗΠΕΘΕ της Καλαμάτας, άρεσε τόσο πολύ που ο χώρος δημιουργίας και έκφρασης “Φτου και Βγαίνω” σας κάλεσε να την παρουσιάσετε και πάλι. Πώς αισθάνεστε που η δημιουργία σας έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση;

- Αισθάνομαι πολύ όμορφα για αυτήν την πρόσκληση που μου έκανε το «Φτου και Βγαίνω». Αισθάνομαι, επίσης, και λίγο νικήτρια κατά κάποιον τρόπο, καθώς το έργο αυτό δεν έγινε δεκτό σε κανένα φεστιβάλ σε πολλά μέρη της Ελλάδας (μικρά, μεσαία, μεγάλα φεστιβάλ), όπως ούτε και σε χώρους που ξέρω ότι φέρνουν παραστάσεις. Κι αυτό γιατί δεν είμαι του δικτύου τους. Μάλιστα, μία συγκεκριμένη συνάδελφος μου το είπε κατά λέξη. «Κάνω παραστάσεις στο χώρο μου, μόνο για ανθρώπους του δικτύου μου». Αν ένας μικρός, σχετικά, χώρος μου απάντησε αυτό, φαντάζομαι ότι τα φεστιβάλ δε θα είδαν καν το έργο, δε θα ασχολήθηκαν καν να ανοίξουν το e-mail μου και την αίτησή μου, καθώς θα είχαν ήδη υπ’ όψιν τους ποιους γνωστούς και φίλους τους θα συμπεριλάβουν. Όχι πως λέω κάτι καινούριο, όχι πως τα πάντα στην Ελλάδα δεν λειτουργούν (ή μάλλον, υπολειτουργούν) με αυτόν τον τρόπο, αλλά ποτέ δε θα πάψει να με εντυπωσιάζει με τον ίδιο τρόπο και να μου προκαλεί την ίδια αηδία.

- Η αναζήτηση, διεκδίκηση, προσδοκία, προάσπιση της ελευθερίας είναι θέμα ατομικό, εσωτερικό ή ζήτημα συλλογικής κοινωνικής απαίτησης;

- Κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι καθαρά εσωτερικό και ατομικό. Αν ο άνθρωπος δεν αποκτήσει πρώτα το θάρρος να ξεκινά να κάνει πράξη όσα θέλει και να λέει «όχι» σε οτιδήποτε δεν θέλει, ακόμα κι αν όλες οι μόδες και οι επικρατούσες (αμπελο)φιλοσοφίες ζωής του πάνε κόντρα, δεν πρόκειται ποτέ η προάσπιση της ελευθερίας να γίνει θέμα συλλογικό. Αν περιμένουμε να είναι η αναζήτηση και διεκδίκηση της ελευθερίας θέμα συλλογικό, από ανθρώπους που ως άτομα δεν μπορούν να έχουν πρωτοβουλία ούτε καν για το πώς θα περάσουν την ημέρα τους, αλλά μπαίνουν σε ένα σύνολο με την ελπίδα ότι οι υπόλοιποι θα ξέρουν να του πουν τον τρόπο, τότε νομίζω «ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι». Γενικώς, αν δεν έχεις τα κότσια να ξεφοβηθείς επαρκώς (γιατί εντελώς δεν είναι δυνατόν), ώστε να ζεις σύμφωνα με αυτό που ορίζει το μέσα σου για σένα, δε θα είσαι ποτέ από μόνος σου αρκετά ελεύθερος ώστε να ξέρεις πώς μοιάζει η ελευθερία που δήθεν επιδιώκεις. Αν είσαι αιχμάλωτος του συλλογικού φόβου και τρόμου (που τόσο πολύ διαφημίζεται, επίτηδες, φυσικά για να μας μουδιάζει και να μην κάνουμε τίποτα) και ζεις κάτω από αυτήν την τρομοκρατία καθημερινά, δεν είσαι ΠΡΑΚΤΙΚΑ σε θέση να γνωρίζεις το άρωμα της πραγματικής ελευθερίας. Κι αν πας να την επιδιώξεις και να την προασπίσεις, δίχως καν να έχεις συστηθεί μαζί της, τότε πού πας; Ο πρώτος που θα βάλει το κοστούμι της ελευθερίας, έχοντας εντελώς άλλα κίνητρα, θα σε ξεγελάσει, θα σε πείσει, θα πατήσει στην ελπίδα σου και τέλος. Πρέπει πρώτα εσύ να ξέρεις πώς μυρίζει η ελευθερία. Και δε χωράει σε καμία λέξη. Αλλιώς θα ήταν εύκολο. Δε θα ήθελε ούτε αρετή ούτε τόλμη.

-Ο φόβος του ανθρώπου σήμερα μήπως χάσει τη δουλειά του ή το επίδομά του, μήπως ανατραπούν οι συνήθειές του, τον οδηγεί σε συμβιβασμούς που μειώνουν την ελευθερία του. Η παράστασή σας παίρνει θέση απέναντι στους συμβιβασμούς αυτούς…

- Ναι, η παράσταση παίρνει θέση. Πρώτα απ’ όλα, το όνομα της ομάδας. «Show What». Λογοπαίγνιο μεταξύ της αγγλικής έκφρασης «so what» (=και λοιπόν; ) και  της λέξης «show» (=θέαμα). Πάντα στα δύσκολα με συνοδεύει η ερώτηση «και λοιπόν; τι έγινε;»… Με παρηγορεί και μου δείχνει την αλήθεια, βασικά. Το πόσο σημαντικό, στ’ αλήθεια, είναι κάτι στο οποίο έχουμε δώσει υπέρμετρη σημασία. Ο φόβος του ανθρώπου για τη δουλειά, για το επίδομα, για το ένα, για το άλλο, είναι πάρα πολύ λογικός και έχω πέσει θύμα αυτού του φόβου πολλές φορές. Όμως, έχω παρατηρήσει ότι αυτή που γίνομαι όταν φοβάμαι τέτοια πράγματα, με απωθεί και με αηδιάζει. Γίνομαι ένα μικρό, φοβισμένο, σχεδόν γελοίο, ανθρωπάκι, που μέσα του όλο μιξοκλαίει. Και φοβάται τι ακριβώς; ΑΚΡΙΒΩΣ; Μία σειρά από «αν»… Αυτό ακριβώς φοβάται. Μία σειρά από «αν». Έχει στηθεί το παιχνίδι πολύ έξυπνα από αυτούς που το στήνουν και που έχουν τα φράγκα να στήνουν. Έχουν δώσει τέτοια δύναμη στα «αν» που ο άνθρωπος πνίγεται  μέσα τους. Κυριολεκτικά, δεν έχει αέρα. Πάντα προβλήματα και εμπόδια, θα υπάρχουν. Αλλά, ας είμαστε τουλάχιστον, αρκετά γενναίοι να τα αντιμετωπίσουμε όταν έρθει η ώρα. Και όχι να φοβόμαστε όλη μας τη ζωή, τη στιγμή που θα έρθει το πρόβλημα. Γιατί το πρόβλημα θα έρθει. Είναι σίγουρο. Όπως θα έρθει ο θάνατος. Κι εδώ ακριβώς παίρνει θέση η παράσταση. Ο θάνατος είναι πάντα παρών δίπλα στον άνθρωπο, με μια τρυφερότητα. Τον αγαπάει. Και του υπενθυμίζει ότι ούτε καν τον ίδιο δε χρειάζεται να φοβάται, καθώς δεν έχει κανέναν τρόπο να τον ελέγξει, όσο κι αν νομίζει ότι έχει, οπότε γιατί φοβάται οτιδήποτε άλλο; Γιατί ο άνθρωπος δήθεν φοβούμενος το θάνατο, ουσιαστικά φοβάται να ζήσει; Γιατί θυσιάζει έτσι τη ζωή του όλη, τις μέρες του μία προς μία, στο όνομα κάποιου φόβου και μιας σειράς «αν»; Μπορεί να ακούγομαι παράλογη, αλλά ποτέ μου δε με κάλυψε καμία από τις λογικές που κυκλοφορούν εκεί έξω. Ο μόνος τρόπος να ζήσεις, είναι να είσαι ελεύθερος από το φόβο του θανάτου. Αν το καταφέρεις αυτό, κανείς δεν μπορεί να σου πάρει τίποτα. Γιατί κανείς δεν μπορεί να σου πάρει τον εαυτό σου. Κι αυτό είναι όλα όσα έχεις.

- Έχω την εντύπωση ότι οι καλλιτέχνες βιώνουν πιο έντονα την περιχαράκωση των ορίων της ελευθερίας τους...

- Ίσως να έχετε δίκιο, αλλά θεωρώ τον εαυτό μου ανίκανο να εκφέρει γνώμη για αυτό το θέμα. Εδώ έρχεται να προστεθεί ένα άλλο μου πρόβλημα με αυτόν τον κόσμο, όπως είναι φτιαγμένος. Οι λέξεις. Και οι ορισμοί του τι είναι ο καθένας. Δεν ξέρω αν είμαι περισσότερο καλλιτέχνης από τον φίλο μου το Γιώργο, ας πούμε, που όλη μέρα καίγεται φτιάχνοντας προγράμματα για τους υπολογιστές (αν το λέω και σωστά, θα με «βρίζει» πάλι) και πολλά ακόμα που ούτε καν καταλαβαίνω ή από τη φίλη μου την Αλεξάνδρα που η δουλειά της είναι κι εκείνης, θεωρητικά, άσχετη με την τέχνη. Νομίζω πως όλοι οι παραπάνω και πολλοί πολλοί ακόμα, βιώνουν το ίδιο έντονα την περιχαράκωση των ορίων της ελευθερίας τους με έναν υποτιθέμενο καλλιτέχνη. Ποτέ δεν κατάλαβα τι ιδιότητες πρέπει να έχει κάποιος ώστε να είναι αρκετός για τον όρο «καλλιτέχνης». Για μένα, καλλιτέχνης είναι όποιος καταφέρει να ζήσει όπως πραγματικά θέλει. Όπως θέλει. Όχι όπως νομίζει πως πρέπει να θέλει.

-Από την άλλη, η καταπίεση δεν είναι μεγάλη πηγή έμπνευσης του καλλιτέχνη;...

Εξαρτάται τι δύναμη διαθέτει κανείς… Την καταπίεση θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με έλλειψη οξυγόνου. Εξαρτάται, λοιπόν, πόσο έχει φροντίσει κάποιος να εκπαιδεύσει τον εαυτό του σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου. Χωρίς, όμως, αυτές του οι ασκήσεις έλλειψης οξυγόνου (πώς λέμε «άσκηση σεισμού») να τον κάνουν να μην απολαμβάνει τις περιόδους ευημερίας και ειρήνης, ό,τι κι αν σημαίνει ο όρος. Είναι μια πολύ λεπτή γραμμή και θέλει μεγάλη αυτοπειθαρχία και επιμέλεια, το να είσαι σε θέση να λειτουργείς υπό οποιαδήποτε συνθήκη και να μη χάνεις τον εαυτό σου κάτω από τα πόδια σου. Προσωπικά, δε θυμάμαι εύκολα καμία περίοδο στη ζωή μου που να μη νιώθω, έστω λίγο, καταπιεσμένη. Όπως, επίσης, γνωρίζω ότι το μεγαλύτερο μέρος της καταπίεσης που έχω βιώσει, το έχω προκαλέσει μόνη μου. Δεν έχω ακόμα σιγουρευτεί για τους λόγους που έκανα κάτι τέτοιο, αλλά έχω αρχίσει κάτι να υποψιάζομαι.

Λίλλυ Τριαντάρη, Ναυσικά Πέππα-Τριαντάρη, Νάγια Γραμματικοπούλου

-Μιλήστε μας λίγο για την ομάδα “Show What” που έχετε δημιουργήσει. Σε τι κατάσταση βρίσκεται;

- Η ομάδα Show What ξεκίνησε το 2010. Και έκτοτε βρίσκεται σε μία κατάσταση πλήρους ελευθερίας και απροσδιοριστίας! Δεν έχω καταφέρει ούτε και έχω θελήσει, βασικά, ακόμα, (γι’ αυτό και δεν έχω καταφέρει) να πάρω επιχορήγηση και να μπορέσω να είμαι μια «κανονική» χορογράφος, που θα έχει τη δυνατότητα χώρου και τη δυνατότητα να αμοίβει κανονικά τους συνεργάτες της. Όλο αυτό με τρομάζει, γιατί θα σημαίνει αμέσως ότι θα εξαρτώμαι από πολλούς και θα πρέπει να αρχίσω να λειτουργώ και λίγο σαν πολιτικός, που καθόλου δεν μου ταιριάζει. Ακόμα, λοιπόν, η ομάδα είναι κάτι σαν περιοδεύουσα… Κάτι σαν ένα μίνι τσίρκο που πάει εδώ κι εκεί, σε ανθρώπους που το αγαπούν.

-Οι συντελεστές της παράστασης “Ωδή στην Ελευθερία” είναι οι ίδιοι με πέρσι;

- Ναι, είναι ολόιδιοι!

-Ζείτε τον τελευταίο καιρό στα Τρίκαλα. Η πολιτιστική και καλλιτεχνική δραστηριότητα στην πόλη αυτή έχει διαφορές από την αντίστοιχη της Καλαμάτας;

- Ακόμα δεν έχω καταλάβει πολύ καλά, καθώς είμαι μόλις 4 μήνες στην πόλη. Υπάρχουν πράγματα που γίνονται, ναι. Αλλά, δε νομίζω ότι συγκρίνονται με την όποια δραστηριότητα της Καλαμάτας. Ήμουν και σε διαδικασία εύρεσης εργασίας και αυτή δεν είναι μια κατάσταση που σου αφήνει χρόνο και χρήματα να πας σε όλα και να τα γνωρίσεις όλα μεμιάς. Θα δείξει.

-Τα σχέδιά σας για το μέλλον, στον τομέα της καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας, ποια είναι;

- Τα σχέδιά μου, νομίζω, μπορούν να συμπεριληφθούν στο ότι δε θέλω να επιτρέψω ποτέ ξανά σε κανένα «αν» και σε κανένα φόβο να κυριαρχήσει επάνω στο όνειρό μου. Όμως, το όνειρο δεν μπορώ να το μαρτυρήσω, γιατί θα αποδυναμωθεί. Ελπίζω να με συγχωρήσετε.

Η ομάδα χορού Show What παρουσιάζει, για δεύτερη συνεχή χρονιά, το έργο "Ode to Freedom / Ωδή στην ελευθερία"...

Μία παράσταση σύγχρονου χορού, ένα ντουέτο για τρεις, που επιχειρεί να αφηγηθεί τη σχέση του ανθρώπου με την προσωπική του ελευθερία (τον εαυτό του - τον ίδιο κι αυτόν τον άλλον που κρύβεται μες στον ίδιο), τη σχέση του ανθρώπου με το Θάνατο και πώς αυτά τα δύο είναι το ίδιο πράγμα. Ένα έργο συμβολικό, σπονδυλωτό, με κωμικοτραγικά στοιχεία να εναλλάσσονται, χωρίς προειδοποίηση.

Ναυσικά Πέππα-Τριαντάρη: ιδρύτρια - χορογράφος

Νάγια Γραμματικοπούλου: ανεκτίμητη συνεργάτης

Λίλλυ Τριαντάρη: ανεκτίμητη γενικώς

Φωτογραφία: Τάσος Βαμβακάς

Κοστούμια: NAFAN και Ναυσικά

'Ηχος / Φως: Αλέξανδρος Beck

Παραγωγή: Φτου και βγαίνω-Χώρος δημιουργίας και έκφρασης

Με την έλξη αυτής της Αγάπης

και τη φωνή αυτού του Καλέσματος

Δεν θα πάψουμε να εξερευνούμε

και όλης μας της εξερεύνησης το τέλος

θα είναι να φθάσουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε

και να γνωρίσουμε το μέρος για πρώτη φορά.

Τ.Σ. Έλιοτ

11 και 12 Μαΐου 2019 (Σάββατο και Κυριακή)

Ώρα: 21:30 / 9:30 μμ.

“Φτου και βγαίνω-Χώρος δημιουργίας και έκφρασης” , Αθηνών και Μπιζανίου 17, Καλαμάτα

ΕΙΣΟΔΟΣ: 8€

Τηλέφωνο κρατήσεων 6984327767 (Ναυσικά)